Traject ID
Bij Erfgoed Brabant werken we op dit moment aan Traject ID. Dit is een doorlopend traject over bewustwording rondom diversiteit, toegankelijkheid en inclusie. Meer weten over wat precies wordt bedoelt met diversiteit, toegankelijkheid en inclusie als we het hebben over (digitaal) erfgoed? Lees dan eerst onze blog “Erfgoed is voor iedereen, maar ook voor mij?”.
Erfgoed Brabant stelt zichzelf in traject ID kritische vragen. Hoe inclusief opereert Erfgoed Brabant? Wat betekent deze thematiek voor Erfgoed Brabant? Wat kan of moet Erfgoed Brabant hiermee richting het werkveld? Binnen dit traject kijkt Erfgoed Brabant ook naar de invloed van woorden op diversiteit, toegankelijkheid en inclusie. Oftewel, de waarde van woorden.
Geschiedenis: zo was het!?
Als je met geschiedenis aan de slag gaat, moet je je beseffen dat geschiedenis altijd tot stand komt binnen maatschappelijke machtsverhoudingen. Die machtsverhoudingen werken door in het geschiedverhaal. De overwinnaar schrijft de geschiedenis en daarmee is het overgeleverde geschiedverhaal gekleurd vanuit zijn of haar perspectief. Bovendien is het schrijven van geschiedenis een privilege. Het zijn met name de verhalen van de elite die worden overgeleverd. Vraag jezelf daarom af: Wie zijn niet zichtbaar in erfgoed? En waarom? Wat is (on)bewust vergeten? Ben je je er bewust van dat er verhalen ontbreken? En dat rollen van de geschiedverteller en actoren in het verhaal door elkaar heen kunnen lopen?
De invloed van taal in collectiebeschrijvingen
Het geschiedverhaal dat je schrijft, is niet hét verhaal, maar jouw verhaal. Ook als je allerlei verschillende aspecten mee probeert te nemen, zul je deze behandelen op jouw manier. De taal die je gebruikt, draagt bij aan de boodschap die je over brengt.
Dit speelt ook bij het beschrijven van collectie-items. Je beschrijft een object vanuit jouw perspectief en de taal die je hiervoor kiest, kan dit reflecteren. Taal draagt ertoe bij dat groepen zich verbonden voelen, maar dat betekent ook dat groepen zich erdoor uitgesloten kunnen voelen.
Waarde van Woorden
Erfgoed Brabant heeft erfgoedinstellingen uitgenodigd om samen met deze thematiek aan de slag te gaan en op zoek te gaan naar inclusie in collectieomschrijvingen. Hiervoor is de workshop Waarde van Woorden ontwikkeld. Het koloniale verleden is als uitgangspunt gekozen, maar er zijn veel meer punten waar er gevoelige collectieomschrijvingen gebruikt kunnen worden.
Samen met de deelnemende instellingen gaan we een een leer- en bewustwordingsproces aan. Ook Erfgoed Brabant zit midden in dat proces en heeft niet alle antwoorden. We kijken samen naar de vragen die er gesteld kunnen worden en waar je tegenaan loopt als je met het onderwerp aan de slag gaat. Enkele vragen die hierbij centraal staan zijn:
- Voelt iedereen zich juist gerepresenteerd?
- Zijn er woorden gebruikt die kwetsend kunnen zijn of mensen of groepen kunnen uitsluiten?
- Hoe vind je deze woorden?
- Welke alternatieven zijn er?
- Hoe kun je hier rekening mee houden en je collectie toch volledig doorzoekbaar houden?
Bij het bespreken van deze thematiek is veiligheid essentieel. Het gesprek gaat over termen die beladen kunnen zijn of kunnen kwetsen. Emoties kunnen daarom hoog oplopen. Het is belangrijk om dit in de gaten te houden en hier open en respectvol over te communiceren met elkaar.
Hoe nu verder?
Aan de hand van voorbeelden toont Peer welke invloed een collectiebeschrijving kan hebben op de associatie die een lezer bij een bepaald collectie-item heeft. In die (historische) collectieomschrijvingen of titels van werken kunnen verouderde (en nu kwetsende termen) voorkomen. Hierbij is het heel belangrijk om deze termen en beschrijvingen in hun context te plaatsen. Is de titel of omschrijving door de maker zelf gegeven? Vertel dit er dan bij en geef aan dat tegenwoordig een ander perspectief gangbaar is. Zo plaats je de beladen gebeurtenissen of opvattingen in context zonder het verleden weg te poetsen.
Multiperspectiviteit speelt dus een belangrijke rol. Je wil mensen uitnodigen om met jullie op reis te gaan door jullie collectie zonder iemand onnodig te kwetsen. Vraag jezelf daarom af bij het beschrijven van een object: Wat zie je precies en waarom heb jij die bepaalde associatie? Wat zeg je daarmee? Zijn er ook andere perspectieven mogelijk?
Uitgangspunten
De workshop Waarde van woorden is nog niet afgerond en er nog vele lessen te leren. Toch zijn er al wel wat uitgangspunten om in je achterhoofd te houden als je met je collectie aan de slag gaat.
- Ga ook in het maken van een collectiebeschrijving respectvol om met elkaar. Hoe zou jijzelf beschreven willen worden? Zou je de gebruikte termen ook voor jezelf gebruiken?
- Stel menselijkheid voorop. Wanneer het over personen of groepen in koloniale context gaat, moet je ervoor waken niet mee te gaan in de dehumaniserende terminologie die in het verleden gebezigd werd.
- Let op de historische context van een object of foto, maar vergeet ook de hedendaagse inzichten niet.
- Besef en bewustwording zijn essentieel.
Hulpmiddelen
Er zijn twee publicaties die een goede inleiding op de thema’s diversiteit, toegankelijkheid en inclusie in je collectie geven en tegelijkertijd praktische handvatten bieden om direct mee aan de slag te gaan.
Onderzoek naar sporen van slavernij en het koloniale verleden in de collectieregistratie door de Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed. Hierin wordt toegelicht hoe je objecten die gerelateerd zijn aan het koloniaal verleden kunt vinden in je collectie.
Words Matter, een incomplete gids voor woordkeuze binnen de culturele sector door het Tropenmuseum. Deze gids geeft een lijst met termen die beladen of kwetsend zijn en welke alternatieven je kunt gebruiken.
Bekijk de hele sessie in de onderstaande video:
Bekijk ook de relevante documentatie:
- Een download van de presentatie
- Handreiking Onderzoek naar sporen van slavernij en het koloniale verleden in de collectieregistratie door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
- Words Matter, een incomplete gids voor woordkeuze binnen de culturele sector door het Tropenmuseum.
Wil je meer willen weten over Waarden van Woorden? Neem dan contact op met onze helpdesk.