In de vorige blogpost doken we in de materiaaltrefwoorden die de Brabant Clouddeelnemers in gebruik hebben en hoe die vervangen kunnen worden door termen uit de Art & Architecture Thesaurus (AAT). In deze blog onderzoeken we op eenzelfde manier het gebruik van de velden Techniek en Techniek (AAT) uit de entiteit Objecten in Memorix Maior, waarin je vastlegt met welke techniek het object of een deel van het object is vervaardigd. We gaan kijken hoe de we de trefwoorden uit het veld Techniek door termen kunnen vervangen in het veld Techniek (AAT).
In de blog wordt met ‘(techniek)trefwoorden’ bedoeld: waardes die zijn ingevuld of dienen te worden ingevuld in het veld Techniek. En met ‘(techniek)termen’ wordt bedoeld: waardes die zijn ingevuld of dienen te worden ingevuld in het veld Techniek (AAT). De techniektermen zijn in Memorix Maior termen uit de Art & Architecture Thesaurus (AAT). Wil je weten wat een term is, wat de AAT precies is en hoe je deze kunt gebruiken? Op onze helppagina ‘Aan de slag met termen en termenlijsten’ leggen we uit wat termen zijn en laten we per beschikbare termenlijsten in Memorix Maior zien hoe je deze kunt gebruiken.
Meestgebruikte trefwoorden in het veld Techniek, entiteit Objecten, op 05-06-2023
Techniektrefwoorden in cijfers
In juni 2023 hebben we een nulmeting uitgevoerd naar het trefwoorden- en termengebruik van onze deelnemers in Memorix Maior. Hieruit bleek dat destijds 757 verschillende techniektrefwoorden in omloop waren en die trefwoorden werden samen in totaal 38.561 keer gebruikt om een object te beschrijven. Als we kijken naar de top tien meestgebruikte techniektrefwoorden dan zie je dat deze trefwoorden door slechts een handjevol instellingen worden gebruikt. Deze instellingen hebben namelijk een homogene collectie, waarop dus veelal dezelfde technieken van toepassing zijn. Bijvoorbeeld de instelling die “geschetst” als trefwoord in gebruik heeft, heeft een collectie die voornamelijk bestaat uit schilderijen, tekeningen en schetsen. Uitermate interessant dus om te onderzoeken of je deze trefwoorden door termen kunt vervangen, want dan kun je dit direct op 18.204 records toepassen. Daarnaast is een dergelijk onderzoek ook voor minder vaak gebruikte trefwoorden zinvol, want door termen in plaats van trefwoorden te gebruiken breid je het aantal mogelijkheden om een object of informatie terug te vinden aanzienlijk uit.
Een tweede lijst met adviestermen als handvat
In de vorige blogpost vertelden we dat we voor de materiaaltrefwoorden een hulplijst hebben gemaakt, waarin we laten zien hoe je trefwoorden door termen kunt vervangen. Een dergelijke lijst, bedoeld als hulpmiddel en als voorbeeld, hebben we ook voor de honderd meestgebruikte techniektrefwoorden gemaakt. Per trefwoord is genoteerd door welke AAT-term je deze kan vervangen. Deze lijst met techniektrefwoorden en -termen is op ons Helpportaal te bekijken en hier staat ook per kolom uitgelegd welke informatie je er kan vinden.
Screenschot Hulplijst omzetten techniektrefwoorden naar termen in Brabant Cloud
Uitdagingen bij het zoeken van (advies)termen
Je zou misschien denken dat na het maken van de hulplijst voor materiaaltrefwoorden het eenvoudiger is om eenzelfde soort lijst te maken voor techniektrefwoorden, maar dat bleek niet zo te zijn. We kwamen juist dezelfde uitdagingen tegen. Het zoeken en vaststellen van de juiste (advies)term blijft namelijk een zorgvuldig werk, waarbij per trefwoord gekeken moet worden naar alle mogelijkheden voordat er een term gekozen kan worden.
Iedereen die zelf de AAT gebruikt zal dit herkennen; je moet de AAT leren kennen én je moet leren hoe je in de AAT moet zoeken:
- Zo moet je weten dat het ook voor de gelijknamige termen soms even zoeken is.
Bijvoorbeeld het trefwoord ‘fotografie’ is één op één over te zetten naar de gelijknamige term, maar omdat er vele soorten fotografietechnieken in de AAT voorkomen moet je wel de tijd nemen om je zoekresultatenlijst door te kijken. - Ook moet je alert zijn op dubbelgangers.
Er zijn bijvoorbeeld woorden, zoals etsen, die meerdere betekenissen kunnen hebben. In de AAT zie je dit terug doordat etsen drie keer als term is opgenomen in de AAT met tussen de haakjes ( ) de verduidelijking: ‘etsen (drukprocedé)’, ‘etsen (inbijten)’ en ‘etsen (prenten)’. - En wees je bij het zoeken naar de juiste techniekterm ervan bewust dat de AAT de infinitief als voorkeursterm hanteert bij technieken.
In de hulplijst zie je dat het techniektrefwoord vaak als voltooid deelwoord wordt genoteerd, zoals ‘geblazen’, ‘geschetst’, ‘gegraveerd’, ‘gegoten, ‘geklonken’ en ‘geplooid’. In het veld Techniek (AAT) zal echter komen te staan ‘blazen (modelleren)’, ‘schetsen (techniek)’, ‘graveren (drukprocedé)’, ‘gieten’, ‘klinken’ en ‘plooien (procedé)’. Wel wordt in de AAT bij de technieken het voltooid deelwoord als alternatieve benamingen genoteerd en daarom kun je deze werkwoordsvorm gewoon gebruiken om de AAT op te doorzoeken. Toch is het handig om je van deze schrijfwijze bewust te zijn, zodat je weet naar welke term je opzoek bent.
Screenshot van het Termennetwerk met de verschillende termen voor etsen
Uitdagingen bij het vaststellen van (advies)termen
Nadat je in de AAT hebt gezocht naar alle termen die in aanmerking komen, moet je daarna de juiste term vaststellen. Daarbij is de context van het object essentieel om het trefwoord te begrijpen. Zo kan het trefwoord ‘gewassen’ verwijzen naar ‘wassen (reinigen’, ‘wassen (textiel)’ of ‘gewassen inkt (techniek)’. In de lijst zie je dit terug doordat in het veld met de adviesterm of in het opmerkingenveld wordt aangegeven dat er ook alternatieve termen zijn om uit te kiezen. Het is dan zaak om de beschrijvingen van de adviestermen te lezen om te bepalen welke term voor jouw object van toepassing is.
Maar het kan ook voorkomen dat een trefwoord niet één op één overeenkomt met een term en dan is het zaak dieper in de AAT te duiken en om de velden in Memorix Maior goed te combineren:
- Wat als het gebruikte trefwoord geen techniek is?
Bijvoorbeeld de trefwoorden ‘aardewerk’, ‘keramiek’, ‘olieverf’, ‘aquarel’, ‘ets’ en ‘schets’ zijn allemaal trefwoorden met gelijknamige termen in de AAT maar ze beschrijven geen techniek. Probeer in dat geval te bedenken welke techniek erachter schuilt gaat. In de hulplijst is geprobeerd om als adviesterm de techniekterm te geven die hier waarschijnlijk wordt bedoeld. Zo zijn ‘bakken (verhitten)’, ‘schilderen met olieverf’, ‘schilderen met acrylverf’, ‘etsen (drukprocedé)’ en ‘schetsen (techniek)’ wel techniektermen. - Wat als het specifieke trefwoord niet als term bestaat?
In dat geval kun je een bredere of algemenere term kiezen om je object mee te beschrijven. Bijvoorbeeld ‘gekantklost’ en ‘machinaal borduren’ bestaan niet als term in de AAT, maar ‘vlechten’ (bij kantklossen worden de garen gevlochten) en ‘borduren’ wel. Toch zijn zulke specifieke benamingen soms wel zinvol om in de collectieregistratie op te nemen, omdat ze wel veel betekenis geven aan de objectbeschrijving. In die gevallen wordt in de hulplijst als advies meegegeven om het veld Techniek (AAT) te combineren met een ander veld in Memorix Maior. Zo wordt geadviseerd om de term ‘kloskant’ als objectnaam te noteren in het veld Objectnaam (AAT) en het trefwoord ‘machinaal gemaakt’ in het veld Techniek. Beide velden in Memorix Maior, Techniek en Techniek AAT, zijn dus bedoeld als aanvullingen op elkaar: vul bij voorkeur een term in het AAT-veld in. Is er geen passende (specifieke of bredere) AAT-term beschikbaar, vul dan een eigen gekozen trefwoord in. - Wat als het trefwoord niet specifiek genoeg is?
Zo is het trefwoord ‘textiel nijverheid’ of ‘medische hulpmiddelen’ of ‘samenstelling uit verschillende onderdelen’ niet duidelijk genoeg om naar een term om te zetten of om verschillende alternatieve termen voor te geven. In die gevallen is het raadzaam om óf de specifieke techniek zo goed mogelijk te benoemen óf alleen de belangrijkste technieken te benoemen óf om het veld leeg te laten.
Screenschot Hulplijst met de trefwoorden machinaal geborduurd, medische hulpmiddelen en medische uitrusting
Dit alles maak eens te meer duidelijk dat het tijd en geduld kost om de AAT en de door ons gemaakte hulplijst te leren kennen te gebruiken. Daarbij is het zeer belangrijk om altijd goed te controleren of de (geadviseerde) term voor jouw object van toepassing is door de beschrijving van de term in het Termennetwerk of Getty te bekijken. De context van het object is namelijk essentieel om te kunnen bepalen welke term het meest geschikt is.
In de blogs hebben we nu ingezoomd op de materiaalvelden en techniekvelden in Memorix Maior, maar ook in de velden Objectnaam (AAT), Type Document (AAT) en Onderwerp (AAT) kun je een koppeling maken naar de AAT. Meer daarover in een volgende blogpost.