Nee, je moet zéker geen podcast gaan maken ‘omdat iedereen dat doet’. Maar je zou het wél kunnen doen omdat een podcast een unieke toegang biedt tot historische collectie. Door het gebruik van audio (en soms ook authentieke audiofragmenten) kun je het verleden een stem geven, door ooggetuigen aan het woord laten, komt geschiedenis tot leven en bereik je een groter en breder publiek.
Waarom wil je als erfgoedinstelling een podcast maken?
Als erfgoedinstelling ben je de eigenaar van hele mooie, waargebeurde verhalen die je via dit medium kunt laten horen. Een podcast is een eigentijdse manier om deze verhalen te vertellen, waarbij je aansluit bij een groep die je eerder waarschijnlijk niet bereikte. Die groep podcastluisteraars is een grote, snel groeiende groep die inmiddels al uit zeven miljoen luisteraars bestaat. Dit zijn mensen die misschien niet geïnteresseerd zijn in een database of studiezaal vol documenten en foto’s, maar luisteren wel naar podcasts. En dit publiek kun jij bereiken!
Bovendien is een podcast een intieme manier om je verhaal te vertellen, omdat mensen podcasts vaak via de koptelefoon of oortjes luisteren. Je verhaal komt dus rechtstreeks bij mensen binnen. Daarnaast speelt een podcast in op de behoefte van de luisteraars, wamt je kunt luisteren of pauzeren wanneer je maar wil. Je publiek kan dus zelf kiezen wanneer het hen uitkomt om te luisteren.
Podcast Het Geheugen van Brabant. (Bron: Brabants Historisch Informatie Centrum)
Wat voor podcast wil je maken?
‘Podcast’ is een parapluterm, want er bestaan veel verschillende soorten podcasts. Je kunt mensen interviewen, je kunt columns opnemen, je kunt persoonlijke ervaringen delen of een verhalende podcast maken. Denk voordat je begint goed na over welke soort jou het meest aanspreekt of het beste past bij jouw doel en doelgroep. Luister ter inspiratie naar andere podcasts: noteer wat er gebeurt en welke tips of trucs jij hier uithaalt.
En blijf vooral dicht bij jezelf. Downloadcijfers zeggen namelijk lang niet alles. De luistercijfers van podcasts worden per medium of platform op een andere manier geregistreerd met verschillende variabelen en marges. Er is daardoor geen gemiddelde en vergelijken is moeilijk. Bovendien geldt: als je een lezing geeft, bereik je niet zo snel een paar honderd of een duizendtal mensen.
Het soort podcast dat je maakt, is ook van invloed op de voorbereidingen die je moet treffen. Zo is voor een verhalende podcast een nauwgezet script nodig, terwijl bij veel andere soort het script veel meer op hoofdlijnen geschreven kan worden. Het BHIC maakt sinds 3 jaar de podcast het Geheugen van Brabant. Deze is begonnen als een soort magazine, waarbij per aflevering verschillende onderdelen en gasten aan de beurt kwamen. Hier werd geen script voor gebruikt, de grootste uitdaging zat er juist in om bij een draaiende microfoon jezelf te kunnen blijven. Inmiddels is het een verhalende podcast geworden, waarin de luisteraar als het ware aan tafel aanschuift om meegenomen te worden in het verhaal. Dit gebeurt door verschillende vertelfragmenten af te wisellen met interviews of geluidsfragmenten van bijvoorbeeld een krakende deur. Hieraan gaat een uitgebreide voorbereiding vooraf, waarbij onder andere veel tijd gaat zitten in het schrijven van het script.
Hoe kun je beginnen?
Begin met een korte beschrijving van je podcast op papier te zetten. Dat dwingt je om na te denken wat je wil gaan doen en voor wie je opnames wil maken. Bedenk welke onderwerpen, columns, lokale geschiedenissen of thema’s je wil gaan uitlichten. Misschien heb je wel bepaalde thema’s in je collectie die je wil belichten? Maak daarbij ook meteen een uitgewerkt publicatieplan. Hoe vaak wil je een aflevering gaan uitbrengen? Kijk daarbij vooral naar wat haalbaar is. En zorg voor herkenbaarheid door een vaste introtekst en een vast beginmuziekje.
Heb je nog geen apparatuur, maar je wil uitproberen of dit medium iets voor je is? Maak dan geluidopnames met je telefoon. Bijna elke telefoon heeft een spraakrecorder en dat geluid is doorgaans prima.
Maar de belangrijkste tip om starten: ga op pad en begin!
Tips voor het maken van een podcast
- Onderzoeken wijzen uit dat de meeste mensen een lengte van 30 minuten het prettigst vinden omdat dit aansluit bij de gemiddelde spanningsboog van mensen. Maar hanteer deze tijdslimiet niet te strak, want hierop zijn ook veel uitzonderingen.
- Een geluidsfragment kan iets of iemand nog meer tot leven wekken dan woorden of verhalen dat kunnen.
- Als je geen geluidsfragmenten hebt om te laten horen, kun je dingen ook tot leven roepen door plekken te bezoeken en deze te beschrijven of om juist iemand te praten over de gebeurtenis of het voorwerp.
- Je kunt een locatie als personage gebruiken: beschrijf waar je bent en laat het omgevingsgeluid horen. Zo kunnen mensen zich er een voorstelling maken van de locatie.
- Houd er bij het interviewen rekening mee dat je duidelijke zinnen nodig hebt voor de podcast. In tegenstelling tot bij het schrijven van een stuk kun je minder eenvoudig losse citaten aan elkaar rijgen.
- Zet tijdens interviews altijd je recorder aan. Hier kun je later namelijk een podcast van maken. Kijk op https://sprekendegeschiedenis.nl voor tips hoe je een interview kunt voorbereiden, bewaren en opslaan.
- Experimenteer! Iedereen kan leren om een podcast te maken en te editen, maar leg de lat voor jezelf niet te hoog.
Help een vrouw als burgemeester! (Bron: Brabants Historisch Informatie Centrum)
Hoe bereik je je publiek?
Je kunt podcast op je eigen website publiceren en bijvoorbeeld via een nieuwsbrief je achterban hierop wijzen. Daarnaast kun je je podcast via gratis of betaalde hostingsplatforms publiceren en in sommige gevallen geautomatiseerd laten verspreiden op platforms als Spotify. Vergeet daarbij niet om oude afleveringen te blijven promoten.
Voor het aanspreken van je publiek is het belangrijk om je podcastafleveringen prikkelende titels mee te geven. Probeer nieuwsgierigheid op te roepen, zodat mensen willen weten wat hierachter zit. Daarnaast kun je de interactie met je publiek aangaan door vragen te stellen waar je in de volgende aflevering op kunt terugkomen. Denk aan vragen als: wie weet hier meer van? Wie heeft hier nog herinneringen aan?
Wat zijn de valkuilen voor een podcastmaker?
- Maak geen krappe planningen. Een podcast maken vergt veel tijd en dit wordt niet minder naarmate je meer ervaring hebt. De voorbereiding, de opnames, het editen en monteren en de promotie van de aflevering blijven tijd vragen.
- Staar je niet blind op het aantal downloads van je podcast, zeker in het begin niet. Het kost vaak tijd en uithoudingsvermogen voordat een podcast wordt opgepikt door het publiek.
- Haak niet af als je in jouw ogen weinig luisteraars hebt voor de hoeveelheid tijd en energie die je erin stopt. Dit hoort bij de opstartfase van het maken van een podcast. Ter vergelijking: het maken van een lezing voor 20-30 mensen kost ook veel tijd.
- Vergeet de promotie van de podcastaflevering niet. Als de aflevering online staat, is het werk nog niet klaar. Ook de promotie vraagt een tijdsinvestering.
- Wees niet bang om het format van je podcast aan te passen als blijkt dat het niet meer goed werkt. Neem de ruimte om jezelf hierin te ontwikkelen.
- Wees je bewust van auteursrechten. Een podcast zonder muziek is snel saai, maar op veel muziek rusten auteursrechten. Ga daarom op zoek naar rechtenvrije muziek of neem een abonnement bij BumaStemra.
- Wees je bewust van het citaatrecht. Je hebt het recht om citaten te laten horen, maar daarbij ben je aan regels verbonden. Zo moet het citaat altijd een doel dienen, citeer maximaal 30 seconden en noem de originele bron(pagina) waar je het citaat hebt gevonden.
Welke mogelijkheden biedt een podcast voor een erfgoedinstelling?
- Het is een intiem moment met je luisteraar. Durf daarom jezelf in de podcast te laten zien, daar wordt de podcast mooier van.
- Je kunt een nieuw publiek bereiken. Mensen die misschien niet geïnteresseerd zijn in een database of studiezaal vol documenten en foto’s, luisteren wel naar de podcast.
- Je kunt op een andere manier je collectie laten zien.
- Het kan leiden tot nieuwe mogelijkheden, omdat je snel als kenner op het onderwerp wordt gezien en bijvoorbeeld voor lezingen wordt uitgenodigd.
- Je leert met andere ogen en oren naar je collectie te kijken en te luisteren. Je gaat nieuwe mogelijkheden zien om je collectie een podium te geven.
- Als je gedreven bent om verhalen te vertellen, is het vooral ontzettend leuk om te doen en krijg je een prachtig eindresultaat.
Bekijk de hele sessie in de onderstaande video
Handige links en documenten
- Tips van Marilou
- Uitleg over podcasts als medium van het BHIC op Wat is een podcast?
- Inspiratie: podcast het Geheugen van Brabant van het Brabants Historisch Informatiecentrum
- Inspiratie: podcast De Depot Show van het Regionaal Archief Tilburg
- Inspiratie: podcast Sprekende Herinneringen van het Regionaal Archief Rivierenland
- Uitleg van Brabant Cloud-deelnemer Rinus Krijnen hoe je een semiprofessioneel videogeluid met je telefoon (iPhone11) kunt opnemen.
- Verder lezen: https://faro.be/blogs/roel-daenen/podcasts-scandinavie-deel-1
- Verder lezen: https://faro.be/blogs/roel-daenen/podcasts-scandinavie-deel-2
Als je vragen hebt over deze cursus of de wijzigingen kun je die stellen via onze helpdesk op helpdesk@brabantcloud.nl.