Het oeuvre van Marinus Jan Granpré Molière is niet groot. De architect en stedenbouwkundige, geboren in Oudenbosch, heeft een handvol gebouwen ontworpen, waaronder de Sint Odakapel in Sint-Oedenrode en de Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstandkerk in Breda. Toch was Granpré Molière invloedrijk. Hij had sterke opvattingen over architectuur en was een gezaghebbend hoogleraar aan de TU Delft. Hij overleed in 1972.
Wil je meer weten over de architect, zijn theorieën, zijn ontwerpen? Helaas, die informatie is lastig te achterhalen. Niet omdat die informatie er niet is – in overvloed juist. Wel omdat die informatie moeilijk te vinden is. Daar zijn allerlei redenen voor. Een daarvan gaat over termen.
Ir. M.J. Granpré Molière (afbeelding: Delft University of Technology. Creative Commons BY).
Schrijfwijzen
Stel, je bent een medewerker van een erfgoedinstelling of een heemkundekring. Je hebt een foto in je collectie waarop een gebouw staat. Bij de registratie van de foto wil je aangeven wie de ontwerper ervan is: onze Oudenbosche architect. Hoe doe je dat? Je kunt zijn volledige naam vermelden, Marinus Jan Granpré Molière. Of een korte versie, M.J. Granpré Molière. Of een nog kortere versie, M.J. Molière. Dit gaat goed zolang je vasthoudt aan je eigen naamconventies. Maar stel nu dat een medewerker van een andere instelling ook een foto heeft van een gebouw dat is ontworpen door de architect. En die hanteert een andere conventie, G.P. Molière.
Problemen
Op dat moment ontstaat het eerste probleem. Mensen die op zoek zijn naar informatie over de architect moeten de conventies van verschillende instellingen kennen – een grote hindernis. Nu kunnen instellingen afspraken maken over de voorkeursconventie, bijvoorbeeld door altijd M.J. Granpré Molière te gebruiken. Maar dan ontstaat een tweede probleem: wat als er nog iemand is die exact deze naam heeft, bijvoorbeeld een fabrikant of burgemeester? Hoe kun je dan de architect onderscheiden van deze andere persoon?
R.K. Kerk Onze Lieve Vrouwe van Altijddurende Bijstand ontworpen door M.J. Granpré Molière (afbeelding: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort / 350.814).
Ondubbelzinnig
Termen bieden uitkomst. Een term is een beschrijving van een begrip of entiteit. Dat kan bijvoorbeeld een onderwerp zijn, zoals jugendstil. Of een plaats, zoals Oudenbosch. Of een persoon, zoals Marinus Jan Granpré Molière. Wat is nu het verschil tussen een naam en een term? De naam is een letterlijk woord. De term, daarentegen, bestaat uit de naam en een identificatiecode. Deze code maakt duidelijk dat de architect Granpré Molière iemand anders is dan de gelijknamige fabrikant. Het zijn precies deze codes die je moet gebruiken in je collectieregistratie: zo kun je ondubbelzinnig aangeven wat je bedoelt.
Termenlijsten
Maar hoe kom je nu aan die termen? Door gebruik te maken van termenlijsten, ook wel terminologiebronnen geheten. Termenlijsten bevatten termen over specifieke kennisgebieden. Zo gaat de WO2 Thesaurus over de Tweede Wereldoorlog en het Archeologisch Basisregister over archeologie. Je kunt op verschillende manieren zoeken in deze lijsten: via de websites van de lijsten of via het Termennetwerk van het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE). Of via Brabant Cloud: deelnemers die Memorix Maior gebruiken kunnen zoeken in de Art & Architecture Thesaurus (AAT) en GeoNames.
De integratie van de termenlijst GeoNames in Memorix Maior (afbeelding: Erfgoed Brabant).
Webadres
Terug naar Granpré Molière en de foto van zijn gebouw. Welke termenlijst kun je gebruiken bij de registratie van deze foto? Dat kan bijvoorbeeld RKDartists zijn, een lijst met gegevens over kunstenaars en personen uit verwante disciplines. In deze lijst staat de term Marinus Jan Granpré Molière – precies onze architect! Bij de foto kun je de identificatiecode van deze term opnemen. De code ziet er als volgt uit: https://data.rkd.nl/artists/202714. Dit is niet zomaar een code – het is een webadres, een zogeheten Uniform Resource Identifier. Dit adres heeft twee belangrijke kenmerken. In de eerste plaats is het uniek: er is geen andere term met hetzelfde adres. In de tweede plaats kun je het gebruiken om de term op te zoeken: je kunt het in de adresbalk van je browser plakken en zo, heel eenvoudig, informatie over de term ophalen.
"Termen zijn de lijm tussen collecties."
- Sjors de Valk
Lijm
Hoe zorgen termen er nu voor dat erfgoed beter gevonden wordt? Als alle instellingen met informatie van of over Granpré Molière gebruikmaken van dezelfde term om naar hem te verwijzen, dan hoeven mensen die op zoek zijn naar deze informatie geen verschillende naamconventies te kennen. Al het erfgoed, ongeacht van welke instelling, is automatisch verbonden dankzij gedeelde termen. Termen zijn de lijm tussen collecties.
Altijd te gebruiken?
Dat is geweldig – maar zijn we er dan? Nee, dat niet. Want termenlijsten zijn niet alomvattend. Stel, in je collectie heb je de geboorteakte van de moeder van Granpré Molière, jonkvrouw Schuurbeque Boeije. Bij de registratie wil je aangeven dat de akte over haar gaat, uiteraard door middel van een term. Maar welke termenlijst kun je hiervoor benutten? Teleurstellend: geen. De bestaande termenlijsten, hoe goed en omvangrijk ook, bevatten meestal geen termen die kenmerkend zijn voor een bepaalde provincie of regio. Of anders gezegd: mevrouw Schuurbeque Boeije geniet geen landelijke bekendheid en heeft daardoor geen term. Toch is zij wél waardevol voor het Brabantse erfgoed.
Hoe kan dit opgelost worden? Meer daarover in de volgende blogpost.
Lees alle blogs in deze reeks:
- De onvindbaarheid van Marinus Jan
- Over kloosters, structuur en controle. Het belang van Brabantse termenlijsten
- Brabantse kloosters als termenlijst
- Verbeteren op lokaal niveau
- Op zoek naar verbindingen tussen Brabants erfgoed
- De kracht van verbindingen: hoe termen helpen om erfgoed vindbaar te maken