De zusters zijn weliswaar allang vertrokken, toch is hun Karmelietessenklooster een schitterend onderkomen. Het is uitgevoerd in baksteen en voorzien van neogotische elementen, een fraaie voorgevel en dito kapel. Maar stop. Wacht. Over welk gebouw gaat het nu precies? Het carrévormige complex in Roermond? Het inmiddels gesloopte bouwwerk in Bergen op Zoom? Of het gebouw in Boxmeer?
Er zijn drie kloosters met exact dezelfde naam – en misschien nog wel meer. Je kunt ze alleen onderscheiden met extra gegevens, zoals de plaats waar ze zich bevinden. Maar stel nu dat het klooster ooit bestond, toen is afgebroken, en jaren later opnieuw is gebouwd. Dan is enkel het vermelden van de plaats niet voldoende: welk Karmelietessenklooster in deze plaats bedoel je, het eerste of het tweede?
Karmelietessenklooster te Boxmeer (afbeelding: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Amersfoort / 34848).
Ambiguïteit
De ambiguïteit van dingen is een groot probleem voor het nauwkeurig registreren van erfgoedinformatie. Stel, je bent een medewerker van een instelling en je hebt een foto in je collectie waarop het Karmelietessenklooster staat. Hoe geef je bij de foto aan welk klooster dit is? De enige betrouwbare manier om dat te doen is door een identificatiecode te vermelden. Zo’n code – een zogeheten URI – is wereldwijd uniek en maakt ondubbelzinnig duidelijk welk klooster bedoeld wordt. Zie voor meer informatie hierover onze eerdere blogpost.
Termenlijst
Maar hoe kun je te weten komen welke kloosters er zijn en welke identificatiecodes ze hebben? Door een termenlijst te raadplegen. Een termenlijst bevat termen: gestructureerde, gecontroleerde beschrijvingen van dingen, zoals personen of plaatsen of kloosters.
De volgende vraag is dan: welke termenlijst kun je gebruiken om kloosters te vinden, in het bijzonder Brabantse kloosters? Dat is nog niet zo eenvoudig. Zeker, er zijn al allerhande lijsten gemaakt, door instellingen of door particulieren. Maar deze zijn beperkt bruikbaar. Ze worden bijvoorbeeld niet actief onderhouden, zijn niet online – op het web – te raadplegen of zijn niet goed gestructureerd. Dit zijn, kortom, geen echte termenlijsten. Tegelijk zijn er ook lijsten die wel voldoen, maar die niet alle kloosters bevatten. Zoals het Rijksmonumentenregister van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed – een uitstekende bron, waarin echter alleen kloosters voorkomen die rijksmonumenten zijn.
Nieuwe termenlijst
Daarom is Erfgoed Brabant een project gestart om een nieuwe, Brabantbrede termenlijst te maken. De lijst gaat bestaan uit alle kloosters in de provincie die bestonden of nog bestaan. De lijst komt als ‘open data’ beschikbaar, vrijelijk te gebruiken door iedereen. De lijst gaat beheerd worden in een specifiek systeem, Wikibase. Wikibase maakt het mogelijk om informatie over kloosters helder te structureren en te voorzien van unieke identificatiecodes. Het systeem wordt onderdeel van Brabant Cloud. Hierdoor kan Erfgoed Brabant instaan voor de duurzame beschikbaarheid ervan, nu en in de toekomst.
Beschrijving Karmelietessenklooster te Boxmeer in Wikibase (afbeelding: Erfgoed Brabant).
Vastleggen van termen
Sinds enkele maanden is een redactieteam bij Erfgoed Brabant bezig met het verzamelen en vastleggen van informatie over kloosters. Per klooster wordt beoordeeld of de informatie klopt; waar nodig wordt de informatie aangepast of voorzien van extra gegevens. Dit is monnikenwerk, maar erg waardevol en erg leuk om te doen. Op dit moment hebben we ruim zevenhonderd kloosters in beeld. Het is niet onze bedoeling om de lijst eigenhandig te blijven onderhouden. We willen dit gaan doen samen met erfgoedinstellingen in de provincie, die vaak veel meer kennis hebben van gebouwen dan wij.
Gebruik bij collectieregistratie
Wat kun je nu met deze lijst? Uiteraard is het nuttig om een geordend en uitputtend overzicht van kloosters te hebben. Maar ons doel is dat instellingen de termen in de lijst gaan gebruiken bij hun collectieregistratie, bijvoorbeeld door bij hun foto’s van kloosters aan te geven welke kloosters dit zijn in de termenlijst. Om dat zo makkelijk mogelijk te maken, willen we dat instellingen de lijst direct in hun collectiebeheersysteem kunnen raadplegen. We gaan de lijst dan ook beschikbaar maken in Memorix Maior. Collectiebeheerders hoeven hierdoor niet te schakelen tussen Memorix en Wikibase, het systeem waarin de lijst beheerd wordt.
Waarom kloosters?
Een stap terug. Misschien vraag je je af: waarom een lijst met kloosters? Waarom niet een lijst met burgemeesters of begraafplaatsen of voetbalverenigingen? Er zijn toch veel meer termen die van belang zijn voor ons provinciale erfgoed? Ja, dat klopt. En daar willen we ook werk van maken. We hebben voor kloosters gekozen ter ondersteuning van het Brabants Kloosterjaar 2021. Vanaf volgend jaar gaan we kijken of we ook termenlijsten over andere, Brabant-specifieke onderwerpen kunnen aanleggen.
Tot besluit. We richten ons nu op het aanleggen van een termenlijst die gebruikt kan gaan worden door erfgoedinstellingen. Toch hebben we nog een ander, achterliggend doel. We willen de vindbaarheid van erfgoedinformatie vergroten voor iedereen die interesse heeft in het Brabantse erfgoed. De termenlijst speelt daarin een cruciale rol. Hoe? Meer daarover in de volgende blogpost.
Lees alle blogs in deze reeks:
- De onvindbaarheid van Marinus Jan
- Over kloosters, structuur en controle. Het belang van Brabantse termenlijsten
- Brabantse kloosters als termenlijst
- Verbeteren op lokaal niveau
- Op zoek naar verbindingen tussen Brabants erfgoed
- De kracht van verbindingen: hoe termen helpen om erfgoed vindbaar te maken