De kracht van verbindingen: hoe termen helpen om erfgoed vindbaar te maken

Blogreeks 'Vinden door te verbinden' – deel 6

Door Cris Kremers en Sjors de Valk

21 december 2023

Er is weinig samenhang in de Brabantse erfgoedinformatie: het is versnipperd en beperkt verbonden. Dit maakt het moeilijk te vinden. De oplossing hiervoor is door erfgoedinformatie te voorzien van termen. Erfgoed Brabant is bezig met het aanleggen van een lijst met termen voor de deelnemers van Brabant Cloud. In deze blogreeks 'Vinden door te verbinden' wordt hierop ingegaan.

Hoeveel kloosters zijn er in Brabant te vinden? In welke plaatsen staan ze? Welke architecten hebben ze ontworpen? Welke kloosterordes waren er gevestigd? Dergelijke vragen waren tot voor kort moeilijk te beantwoorden. Maar nu wel dankzij een nieuw thema in onze provinciale erfgoedwebsite Brabantserfgoed.nl. Dit thema gaat over Religieuze gebouwen.

Religieuze gebouwen

In dit thema laten wij zien welke informatie wij over gebouwen in onze provincie hebben. Zo blijkt dat er – op dit moment – ruim achthonderd kloosters zijn, waarvan de meeste in Eindhoven staan (ruim zeventig). Ook blijkt dat de architect Jacques van Groenendael betrokken was bij het ontwerp van bijna twintig kloosters, vooral in West-Brabant. En dat de Zusters van Liefde van Tilburg, een congregatie die nog steeds bestaat, niet alleen in Tilburgse kloosters gehuisvest was, maar ook in ‘s-Hertogenbosch en Cuijk.

Termenlijst

De informatie is afkomstig uit een speciale lijst: een termenlijst met Brabantse gebouwen. De lijst bestaat uit termen, gestructureerde en zorgvuldig gecontroleerde beschrijvingen van gebouwen in de provincie. De termen zijn samengesteld door een redactieteam van Erfgoed Brabant en aangevuld door heemkundigen met kennis over gebouwen in hun regio. Het doel van deze termen is om het Brabantse erfgoed beter vindbaar te maken. Hoe werkt dat?

Collectiebeheerders kunnen de termen in de lijst gebruiken bij het registreren van hun erfgoed. Bijvoorbeeld: als een archief een bouwtekening van een gebouw heeft, kan de archivaris bij de informatie van deze tekening aangeven dat het een bepaald gebouw in de termenlijst is. Dit doet de archivaris door de identifier van het gebouw vast te leggen in het collectieregistratiesysteem. Op die manier is heel precies duidelijk welk gebouw het betreft. Een ander voorbeeld: als een heemkundekring een artikel schrijft over een gebouw in de regio, kan de redacteur bij het verhaal aangeven over welk gebouw uit de termenlijst het gaat. Dit doet de redacteur door, ook hier, de identifier van het gebouw vast te leggen in het systeem waarin de artikelen beheerd worden.

Verbindingen

Als collectiebeheerders op deze manier termen in de lijst gebruiken om hun erfgoed te verrijken, ontstaat er iets bijzonders: verbindingen. In dit voorbeeld: de bouwtekening van het archief krijgt een relatie met het artikel van de heemkundekring, ook al weten de beheerders dat niet van elkaar. De relatie is uiteraard dat beide gaan over hetzelfde gebouw. Deze verbindingen zijn krachtig. Ze maken het veel makkelijker om erfgoed te vinden, ongeacht de organisaties waar het vandaan komt. Maar de vraag is dan: hoe kun je hier gebruik van maken?

Het korte antwoord: in elke toepassing waar erfgoed samenkomt. Zoals op Brabantserfgoed.nl. Hier presenteren wij allerlei soorten erfgoed, zoals collectie-items van deelnemers van Brabant Cloud tot verhalen van de historici van Erfgoed Brabant. Door de grote hoeveelheid en diversiteit van informatie op onze website is het nu best lastig om de gewenste informatie te vinden. Met termen wordt dit eenvoudiger. Termen stellen gebruikers van de website in staat sneller relevante informatie te vinden en de samenhang te zien.

Detailpagina Onze Lieve Vrouwe abdij te Zundert — Detailpagina van 'Onze Lieve Vrouwe abdij' te Zundert (bron: Erfgoed Brabant).

Voorbeelden

Een voorbeeld: als je zoekt naar erfgoed over klooster Soeterbeeck in Deursen-Dennenburg, vind je een foto van het gebouw, afkomstig uit de collectie van Heemkundekring 'Land van Ravenstein'. Naast de foto staat informatie over het gebouw. Deze informatie kan hier getoond worden omdat de heemkundekring in Memorix Maior de juiste term uit de termenlijst heeft toegekend bij de beschrijving van de foto. Als je klikt op de informatie, word je doorverwezen naar een pagina over het klooster. Op deze pagina staan ‘koppelingen’ vermeld: erfgoed dat verbonden is met het klooster. Hier staat onder meer een artikel, ‘De Handschriften van Soeterbeeck’, geschreven door de redactie van Brabantserfgoed.nl. Dit artikel kan hier getoond worden omdat de redactie in haar redactiesysteem het artikel heeft verbonden met het klooster door er de juiste term uit de termenlijst aan toe te kennen.

Een ander voorbeeld: als je zoekt naar erfgoed over het Mariadal in Roosendaal, vind je een pagina met informatie over het klooster. Op deze pagina staan ‘andere religieuze gebouwen in Roosendaal’. Deze gebouwen kunnen hier getoond worden omdat ze met elkaar verbonden zijn: ze staan in dezelfde gemeente. Verbindingen zorgen dus voor nieuwe zoekmogelijkheden. Als gebruiker kun je hierdoor interessant erfgoed ontdekken zonder dat je ernaar op zoek was.

Een laatste voorbeeld: als je zoekt naar erfgoed over de Kerk van Baeten, vind je een resultaat over de Mariakerk. Dat lijkt verrassend – dat is een hele andere kerk! Maar toch klopt het: Kerk van Baeten is een alternatieve naam voor Mariakerk. Dit resultaat wordt gevonden omdat wij in de termenlijst bijhouden welke namen er zoal aan gebouwen zijn gegeven. Hierdoor kun je als gebruiker toch informatie vinden: als je de officiële naam niet weet (‘Mariakerk’), dan kun je de informatie vinden met een officieuze naam.

Hulp

Op Brabantserfgoed.nl kan de kracht van verbindingen op dit moment alleen op kleine schaal getoond worden. Maar wij willen nog veel meer erfgoed vindbaar gaan maken op basis van verbindingen. Wij zouden het bijvoorbeeld geweldig vinden als gebruikers van de site kunnen zoeken naar een gebouw en dan alle gerelateerde collectie-items kunnen vinden, zoals foto’s waarop het gebouw staat en archiefdocumenten die over het gebouw gaan.

Om dat voor elkaar te krijgen hebben wij de hulp van collectiebeheerders nodig. Zij kunnen hun erfgoed gaan voorzien van termen uit onze termenlijst. Dit kunnen zij doen in hun collectieregistratiesysteem, zoals Memorix Maior van Brabant Cloud. Hoe meer dit gebeurt, hoe meer verbindingen ontstaan en hoe eenvoudiger het wordt om dit erfgoed vindbaar te maken op websites zoals Brabantserfgoed.nl.

Andere onderwerpen

Tot besluit. Onze termenlijst gaat op dit moment over religieuze gebouwen. Maar in Brabant is er nog veel meer erfgoed over andere onderwerpen, zoals landhuizen, personen, straten of begraafplaatsen. Deze onderwerpen kunnen wij ook vastleggen in termenlijsten. Dit stelt collectiebeheerders in staat om hun erfgoed van allerlei andere verbindingen te gaan voorzien. Wil je bijdragen aan deze termenlijsten? Of er gebruik van maken? Neem contact met ons op!